'Bach zelf zou in ongelooflijke verbazing vallen'
Een willekeurige meting naar de populariteit van Bach in Brabant
door Siert Hoeksema
Hij was zelf een eenvoudige vakman.
Hij moest hard werken voor de kost.
Hij had geen tijd om zich de eeuwigheid van
zijn muziek te realiseren. Voor hem was het
gewoon struggle for life. Een dan nu die
wereldwijde gekte. Kijk om je heen.
Bach cd's liggen tegenwoordig
voor een paar gulden bij het Kruitvat.
Prachtig! Ze scoren in verkoopaantallen
hoger dan de vakhandel; die houdt de prijzen
kunstmatig hoog. En die goedkope cd's
maken Bachs muziek erg laagdrempelig. Dat is
goed. Misschien ook wel de reden dat steeds
meer mensen Bachs muziek ook op concer-
ten gaan beluisteren. Die Kruitvat-cd's zijn
bovendien ideaal om je totale cd-repertoire
op te bouwen. Uiteraard zitten er goede en
ook mindere uitvoeringen bij, maar wat wil je
voor dat geld?!'
Overigens over live Bach-publiek heeft Huijbregts, die tevens stadsorganist is aan de Sint Cathrien in Eindhoven, met zijn EVE niet te klagen. Hij is namelijk mede-initiatiefnemer van de Stichting Kerkconcerten Eindhoven. Deze probeert al zo'n tien jaar het grote publiek actief bij klassieke muziek te betrekken. Succesvol zijn de zaterdagmiddagconcerten, waarbij het winkelend publiek tussen de boodschappen door gratis de Cathrien in het centrum van Eindhoven in kan lopen. De dirigent:'Het middenschip zit vaak vol. Vooral als we Bach zingen. De mensen komen gewoon voor die muziek. Als we iets van Messiaen doen, bijvoorbeeld, is er veel minder animo:
De musicus: 'Zo is het al jaren onze wens om elke maand een Bachcantate uit te voeren. Een cantatecylcus, het hele jaar door. Dat is nooit echt van de grond gekomen. Inmiddels hebben we zeker 40 cantates uitgevoerd, maar een cyclus is het nooit geworden. Bovendien zijn er 200 Bachcantates bewaard gebleven, dus we zijn nog lang niet aan het eind. Maar het Bach-jaar 2000 is voor ons dé aanleiding geweest om de cyclus toch door te zetten. Op iedere eerste zaterdag van de maand is er nu een concert. Zij het dat er niet alleen cantates klinken, maar ook orgelwerken door diverse organisten: Hoogtepunten in de cyclus, verderop dit jaar zijn de uitvoering van de Hohe Messe (oktober) door het EVE, in samenwerking met barokorkest het Brabants Muzyk College, en Bachs Eerste Cantate Wie schon leuchtet der Morgenstern (december). Huijbregts: 'Op dat laatste concert zingt het koor ook de Missa Brevis in F. Een werk dat bijna nooit uitgevoerd wordt,' aldus de dirigent.
Bachs hemeloog richt zich vervolgens op het Bach-festival 2000 in Helmond. Even fronst de meester zijn wenkbrauwen. Het eerbetoon in buurstad Eindhoven lijkt namelijk moeilijk te overtreffen. Hans Kronenburg, dirigent van het Helmonds Kamer Koor en woordvoerder namens de Stichting: 'We hebben dit jaar acht concerten georganiseerd waarvan er nog vier vooruit staan. Maar mentaal en cultureel is dit festival erg belangrijk voor Helmond. Vooralomdat het ons bewust maakt van de grote Bach-kennis die hier aanwezig is. Dat is uniek in Nederland.'
Als dirigent is Kronenberg zelf niet bepaald onbekend met werk van de Barokmeester.' Maar, stelt hij,'met organisten als Jan van de laar en Kees van Houten mogen we ons rijk rekenen. Van Houten schreef een aantal belangrijke boeken over composities van Bach. Hij behoort tot de beste Bachkenners en -spelers van Nederland. In september zal hij de Leipziger Orgelkoralen uitvoeren op het imposante Robustelli-orgel in de lambertuskerk. Het totale festivalbudget is gesteld op 70.000 gulden. De gemeente Helmond zelf heeft 20.000 gulden subsidie gegeven. Kronenburg: 'We hebben de toegangsprijzen bewust laag gehouden. De meeste tien gulden of minder. Enkele zijn er 25 gulden. Daarmee vergroot je de toegankelijkheid en benadruk je dat Bachs muziek eigenlijk gemeengoed is. Zoals dat idee inderdaad door de Kruidvat-cd's gestimuleerd wordt.
Kronenburg maakt zich, samen met zijn koor, op dit moment sterk voor het indruk- wekkende Magnificat in D groot in december in de Onze Lieve Vrouwe Kerk.
Bachs wenkbrauwen zijn inmiddels weer opgetrokken. De componist wendt het hoofd nu naar Breda. Daar heeft het Bach Collegium Breda de Hohe Messe (november) en het Weinachtsoratorium (december) op stapel staan. En dat terwijl het al drie Mattheus Passies achter de rug heeft. Dirigent en musicoloog Geert van den Dungen: 'Bach is populair. Zeker. Bij de drogist, op televisie. Allemaal buitenkant natuurlijk. Uiteindelijk gaat het toch om de muziek. En het opmerkelijke daarbij is, dat iedere luisteraar, of het nu een beginneling of een gevorderde is, steevast reageert met 'Ik heb totaal niet in de gaten gehad dat ik een paar uur lang op een houten bank gezeten heb. De tijd ging zo snel voorbij!' Van den Dungen doelt op de grote oratoria.'Bachs muziek is gewoon tijdloos en erg dramatisch; muziek die altijd overeind blijft. Daarnaast leven we tegenwoordig in een tijd waarin veel mensen op zoek zijn naar het verhaal van de martelaar en de verlosser. Want de wereld seculariseert steeds meer. Mensen willen een houvast. Dat gevoel wordt heel sterk verwoord in de religieuze werken van Bach.ln feite is het een universeel gevoel. Het spreekt iedereen aan, ongeacht of hij kerkelijk of niet kerkelijk is.'
Van den Dungen doet wat dat betreft schamper over het fenomeen meezing- Mattheiis. 'Ik doe daar niet aan mee, maar het typeert ook weer de populaire waarde van zo'n werk. In mijn woonplaats Breda zijn er van die uitvoeringen geweest. Zeshonderd mensen in de kerk zingen alles uit volle borst mee, behalve de aria's. Het is een fenomeen dat uit Engeland is overgewaaid. Uitvoeringen met duizenden mensen in de Royal Albert Hall in Londen, onder leiding van een beroemdheid als Sir David Wilcocks bijvoorbeeld.'
Zo extravert zal Bach-minnend Brabant wellicht nooit worden. En zeker ook Bach zelf niet, religieus tot op het bot als hij was. Hij zou zich eerder dood generen. Je zult maar 250 jaar dood zijn!